Natuurlijk, er zijn veel boeken en er is ontzettend veel materiaal op internet te vinden, maar toch laten we graag zien wat de basis is van onze ervaring. Op de homepage, als je de korte stukjes terugleest is steeds weer wat tuindersinfo verwerkt. Hier kunnen we het systematischer opbouwen.
Ga naar…
- Oktober
- nieuwe grond klaarmaken
- groenbemesters
- tuinplan
- combinatieteelt
- teeltwisseling en plantenfamilies
- November
- bestellijsten
- December
- appels en peren snoeien
- dieren in de winter
- kippen
- Januari-februari
- zaden en zaaien
- Maart
- gras zaaien
- reeën
- knoflook, uien
- April
- kaswerk: zaaien, verspenen, warmhouden
- aardappelen
- Mei
- asperges
Oktober
Tuinkalender
Knoflook planten op goed doorlatende grond, geen mest! Kaliumhoudende toevoeging zoals vinasse of lavameel kan wel. Winteruien planten, wintertuinboon (aquadulce) voorzaaien, winterslasoorten en winterroodlof uitplanten of verder in de kas opkweken, winterpostelein en winterkervel naar behoefte oogsten.
Nieuwe grond:
- grasland moet grondig geschoond worden. Er zijn verschillende methodes: maaien, afplaggen, en de grasplaggen op zijn kop onderin een spitvoor leggen. Veel en zwaar werk.
- Maaien en frezen zodat alles losligt, losliggend onkruid wegvorken als het wortelonkruiden zijn of als die er niet zijn zichtbare plantendelen weg harken en daarna paar maanden blijven schoffelen totdat de grond min of meer kaal blijft.
- Ploegen, net diep genoeg om alle gras onder te werken op een cm of dertig. Daarna iets minder diep frezen, egaliseren en tijdje schoffelen om alsnog kiemend onkruid geen kans te geven. Dat laatste heet trouwens een vals zaaibed maken.
Verbeteren
- Is de grond toe aan bepaalde voedingsstoffen? Veelgebruikt zijn kalk, bentoniet, lavameel. De eerste twee vooral op de wat zuurdere zanderige gronden. Je kan een test laten uitvoeren of gewoon aan boeren in de omgeving vragen wat zij toevoegen, die laten hun grond ook regelmatig testen. Je kan natuurlijk ook proefondervindelijk kijken of de grond het goed doet, maar dat kost meer tijd.
- Zodra de grond schoon genoeg is een groenbemester zaaien. Er is veel keus. Een goede is japanse haver; gezaaid in oktober overleeft het de winter niet, maar maakt veel wortels die de grond enorm met humus verrijken. Na het maaien hakselen en onderwerken of gewoon als mulch laten liggen.
- Compost aanbrengen, een laagje van 4 cm over alle bedden is al een goed begin. De compost moet goed verteerd zijn, zo min mogelijk zaden bevatten en al helemaal geen rommel.
Winterrogge, prachtig gewas met grijsgroene stelen, valt niet om. Goed om te hakselen en door de grond te werken. Of tot meel te malen natuurlijk.
Dorsen van winterrogge. In september heb ik de halmen afgeknipt, daarna kan je zaaien tot half oktober.
Groenbemesters
De beste groenbemesters verbeteren de hoeveelheid organische stof in de bodem door een groot en/of diep wortelstelsel. Sommigen, zoals alle vlinderbloemigen, klaver, lupine, verrijken de bodem met stikstof, andere geven vooral goede mulch en weer een heel andere groep vermindert schadelijke nematoden (enkelbloemige afrikaantjes). Combinaties met nuttige gewassen kunnen ook. Zo zaaien bioboeren graan met alvast klaver. De klaver blijft lang klein door de schaduw van de snelgroeiende graanhalmen, maar zodra dat gemaaid is schieten de klavers omhoog. Zwarte aarde moet je zoveel mogelijk voorkomen. Groenbemesters kan je op allerlei wijzes verwerken: je kan bijvoorbeeld winterrogge hakselen en met de wortels door de grond werken, of het stro als mulch gebruiken. Een heel gemakkelijke is Japanse haver: als je die laat zaait (eind september, begin oktober) sterft het in de winter bij vorst af voor het zaad rijp is. Het valt vanzelf om en je hebt mulch. Bovendien maakt het een dichte wortelmassa.
Tuinplan, teeltplan en bedden maken, of in andere volgorde.
De herfst en winter vragen om nieuwe tuinplannen. Soms om het opzetten van nieuwe bedden. Voor dat laatste gebruik ik een slee van exact 100 cm breed die ik langs een pad of touwtje vooruit sleep. Het spoor is dan de breedte van het bed of pad, of wat je maar wil. Vooral handig bij de grotere tuinen. Op de foto zie je mijn exemplaar, maar je kan hem natuurlijk in elke gewenste breedte maken. Omdat het ding goed ‘spoort’ kan je ook over het pad lopen en het ding aan 1 touw naast je voort trekken.
De paden kan je van aangestamte grond laten, je kan er houtsnippers of gehakseld stro op gooien, of, mooi maar bewerkelijk, graspaden van maken. De kanten kan je met straatstenen afzetten, of gewoon zo laten en randjes af en toe afsteken. Kleine paden minimaal 30 cm maken, liever meer omdat veel planten nogal eens breder uitgroeien dan je in gedachten had.
De bedden zijn vaak 1m20 breed, maar voor ouderen en kinderen is wat smaller comfortabeler. Ze moeten onkruidvrij zijn met minimal 4cm compost om de bodem genoeg te voeden. Mulchen begint wat later als de jonge planten wat steviger zijn.
Het teeltplan bestaat meestal uit een opeenvolging van gewassen met verschillende stikstof behoefte. Het wisselen van plantenfamilie geeft ook houvast. Een zesjaarwisseling is mooi, maar korter kan eventueel ook. Iets tussen drie en zelfs 12 jaar. Wat het ingewikkeld maakt zijn de combinaties van planten die wel of niet tegelijk naast elkaar kunnen en de voor- en nateelten die mogelijk zijn bij een korte groeiperiode. Hiervoor moet je je dus in elke mogelijke groente verdiepen. De kortste wisseling is een vak bladgroentes met ook prei en mais, een vak knollen, uien en peulvruchten en een vak met kolen. Die laatste hebben eigenlijk vijf tussenjaren nodig voor ze weer in dezelfde grond komen. Aardappels drie tussenjaren. Kortom, puzzelen maar. Begin met kant en klare schema’s uit boeken of internet. Hieronder een veelgebruikt voorbeeld:
| Zesjarig teeltschema Aardappelen, nachtschadefamilie Peulgewassen, vlinderbloemigen (erwten en peulen) Koolgewassen, kruisbloemigen (koolsoorten, rapen) Bladgewassen, samengesteldbloemigen Vruchtgewassen, komkommerachtigen (komkommer, pompoen, courgette), grassen (mais), nachtschadefamilie (tomaat, paprika) Wortelgewassen, schermbloemigen (wortel), samengesteldbloemigen (biet, lof), ui-achtigen (uien en sjalotten) |
Wat het ingewikkelder maakt is dat je bij veel planten met een korte groeiperiode een voor-, tussen- of nateelt kan doen of combinaties tegelijk telen.
| 6-jarige wisselteelt / combinatieteelt Aardappelen, nachtschadefamilie · Met erwten, bonen, (om de paar rijen aardappelen een rij erwten of bonen) knoflook, zonnebloemen en afrikaantjes; NIET met tomaten, rozemarijn, munt, tijm of kamille Peulgewassen, vlinderbloemigen (erwten en peulen) · Bonen met selderij, salie, worteltjes, bloemkool, sla en aardappel; NIET met venkel, ui, sjalotten, knoflook of gladiolen of in de buurt van ui-achtigen · Erwten met bonen, worteltjes, bloemkool, sla en aardappel; NIET met ui, knoflook of wijnruit · Tuinboon met dille en bonenkruid Koolgewassen, kruisbloemigen (koolsoorten, rapen) · Bloemkool met oregano, NIET na spinazie · Koolrabi met selderij · Rapen met bonen, worteltjes, prei en peterselie Bladgewassen, samengesteldbloemigen · Andijvie met venkel; · Prei met bonen, erwten, rapen en worteltjes; herfstprei met winterwortelen en koolrabi · Selderijsoorten met prei, kool en basilicum; NIET met peterselie · Sla met kervel, dille, venkel, worteltjes, rapen en knoflook; NIET met peterselie · Spinazie met selderij; NIET met bloemkool Vruchtgewassen, komkommerachtigen (komkommer, pompoen, courgette), grassen (mais), nachtschadefamilie (tomaat, paprika) · Aubergine met marjolein · Komkommer met dille, selderij, venkel en knoflook · Peper met basilicum, bieslook en knoflook · Tomaten met basilicum, bieslook en knoflook, peterselie en afrikaantjes; NIET met venkel, koolrabi, radijs of aardappels · Courgettes NIET in de buurt van sierkalebassen i.v.m. kruisbestuiving Wortelgewassen, schermbloemigen (wortel), samengesteldbloemigen (biet, lof), ui-achtigen (uien en sjalotten) · Bieten met uien, stambonen, dille, selderij, koolrabi, knoflook · Dille met worteltjes, prei, rapen, salie, selderij · Radijs met peterselie · Ui met worteltjes, bieten, tomaten, kamille en peterselie; NIET met bonen of kool · Worteltjes met sla, erwten, dille, bieslook en knoflook. · Ramenas met peterselie Apart Aardbeien · Met stambonen, sla, spinazie, knoflook, boragie en afrikaantjes; uien ertussen tegen vruchtrot; koffiedik voor betere vruchten; NIET met kool Asperge · Met tomaat peterselie en afrikaantjes Alsem bij bessenstruiken tegen roest; NIET met groente of kruiden telen Dille NIET met venkel omdat de dille dan naar venkel smaakt Druiven met hysop voor betere vruchtzetting |
Groenten op plantenfamilies en moestuingroep
Vuistregel: geen planten van dezelfde familie na elkaar op hetzelfde bed telen.
Bladgroenten
Samengesteldbloemigen
- kropsla, ijsbergsla, bindsla, stengels, snijsla. krulsla, eikenbladsla, plaksla, molsla
- andijvie
- groenlof, roodlof
- kardoen
Posteleinfamilie
- postelein
- winterpostelein
Valeriaanfamilie
- veldsla
IJskruidfamilie
- ijskruid
- Nieuw-Zeelandse spinazie
Ganzevoetfamilie
- spinazie
- tuinmelde
- warmoes of snijbiet
- aardbeispinazie
- amarantblad
- boomspinazie
Lookfamilie
- prei
- oerprei
Schermbloemigen
- snij-, groen-, bleek-, knolselderij
- knolvenkel
- peterselie
- kervel
Kool
Kruisbloemenfamilie
- boerenkool, bloemkool, rode kool, spitskool, groene kool, chinese kool, paksoi
- broccoli
- koolrabi
- koolraap
- rapen, herfstrapen, meirapen
- radijs
- rammenas
- tuinkers, waterkers
- rucola
- echt lepelblad
- gewoon barbarakruid
Vruchtgewassen
Komkommerfamilie
- pompoen
- courgette
- patisson
- augurk
- komkommer
- meloen, watermeloen
Nachtschadefamilie
- tomaat
- paprika
- peper
- aubergine
- kaapse kruisbes
Grassenfamilie
- suikermais
Wortelgewassen
Schermbloemigen
- wortel (peen)
- pastinaak
- wortelpeterselie
Samengesteldbloemigen
- witlof
- cichorei
- scorseneer
- rode biet
Lookfamilie
- uien, sjalotten
- knoflook
- bieslook, chinese bieslook
Peulgewassen
Vlinderbloemigen
- doperwt, kapucijner, peulerwt, suikererwt, droge erwt
- linzen
- droge bonen
- snij-, pronk-, prinsessenbonen
Aardappels
Nachtschadefamilie
- aardappel
Aardbeien
Rozenfamilie
- aardbeien
Vaste planten
Leliefamilie
- asperge
Lookfamilie
- egyptische ui
Duizendknoopfamilie
- rabarber
Samengesteldbloemigen
- aardpeer
- artisjok
- yacon
Kruisbloemigen
- zeekool
- eeuwig moes
- sprouting broccoli
- wilde rucola
Ganzevoetfamilie
- brave hendrik
Schermbloemigen
- wilde venkel
- roomse kerve
- lavas
- zwartmoeskervel
- suikerwortel
November
Bestellijsten
Dit is bedden klaarmaken, waar nodig oppervlakkig mengen of bedekken met compost, bedekken met mulch, en het verder uitwerken van het teeltplan.
Voor de vele zaadhandelaren kijk op de linkpagina. Het is misschien lastig kiezen tussen de vele ondersoorten, maar meestal staan er wel een paar bij die in meerdere jaargetijden gezaaid kunnen worden, en als dat niet zo is dan moet je goed nadenken over voor- of nateelt. Daarnaast ook bijvoorbeeld bij tomaten of augurken of je ze buiten of in een kas wil. Ga je koude lage bakken met glas gebruiken of tunnels of andere afdekking, dan kan je eerder zaaien, nadat de grond een week of twee is opgewarmd. Dus tunnels op tijd zetten en het platglas controleren. Plantgoed is niet het hele jaar bestelbaar, bollen en uien dus vanaf september, zaden eerder maar soms ook pas vanaf december. Dan zijn er altijd weer nieuwe rassen. Uitproberen maar en vooral: veel lezen over ervaringen van goede moestuiniers. In groei&bloei stond afgelopen jaar bijvoorbeeld een goede serie van de tuinman van kasteeltuin Hex, in het blad de seizoenen van Velt staan altijd goede tips. Verder staat in het handboek ecologisch tuinieren vele soorten met hun toepassingen genoemd. En dan heb ik het nog niet over internet, vooral de kwekers en zaadhandelaren geven veel goede info. Maar dat het een flink werk kan zijn geef ik meteen toe. niet voor niets hebben sommige gewoon een lijstje van gemakkelijke moestuinplantjes of lijstjes voor beginners. Maar ‘rare’ rassen hoeven echt niet moeilijker te zijn. De uien die ik net geplant heb zijn bijvoorbeeld prima uien maar ik weet al dat je ze vrij vers moet eten en niet prachtig gevlochten op moet hangen al kan je wel in de droogoven gooien zoals zoveel fruit en groente, maar dat is een ander onderwerp voor later.
December
Zolang het niet te hard vriest kan je doorgaan met het klaarmaken van bedden, compost en/of mulch aanbrengen. Ik zie dat de winteruien ruim boven de grond staan en de knoflook een stukje.
Je kan eens kijken of je zadenbank droog en donker de winter goed doorstaat. Geoogste plantendelen met zaden kan je nu ‘kraken’, oftewel de zaden lospeuteren en gelabeld opbergen.
De appels en perenbomen kunnen gesnoeid worden met als belangrijkste regel: wind en licht doorlaatbaar. Daarom haal je takken die naar het midden groeien eruit, kort je overgebleven zomerlot (takken die loodrecht omhoog groeien) in en doe je paardenmest met stro rond de stam boven de wortels. Takken kan je snipperen en voor paden gebruiken.
Verder is het in de siertuin of als je bloemen tussen de groentes hebt staan genieten van de uitgebloeide staken. Vooral als er sneeuw op ligt. In maart is pas de grote opruiming.
Voor de vogels kan je vetbollen maken van gesmolten ossenwit en vogelzaden. Touwtje van natuurlijk materiaal met pelpinda aan het eind geknoopt erin hangen, in potje of alufolie laten stollen, eruit halen en buiten ophangen. Omdat wij veel walnoten hebben leggen we steeds wat neer voor ‘onze’ eekhoorns, die dat vrijwel meteen weghalen en opeten of verstoppen. Fruit vinden vogels ook lekker.
De kippen leggen hier vlijtig door. Zes kippen en elke dag nog 5 a 6 eieren. Dat bereik je door de dag met een lamp in het hok te verlengen. ’s ochtend s gaat ie om zes uur aan totdat het lucht wordt om een uur of negen. ’s Middags om vier uur ook tot zes uur ‘ s avonds. We hebben wel echte legkippen, een kruising. Na twee jaar worden ze vervangen.
Nu ik het toch over kippen heb: Hier krijgen ze biologische legkorrels en elke dag begint met een traktatie waar ze tuk op zijn: een schepje biologisch gemengd graan. Verder krijgen ze “scherp”: gemalen schelpjes voor de kalk en natuurlijk altijd water. Nu met vorst steeds schoon leidingwater met soms een theelepeltje suiker erin tegen het bevriezen. Als groenvoer krijge ze overgebleven pompoen die ik eerst een beetje kapot trap vanwege de harde schil en verder selderij die overwintert of wat groen uit de kas.
Kippenhok met rechts de leghokken met klep. Achter het hok staan glazen platen tegen harde wind. Er is ook een buitenzitstok. het hok is met overgebleven tegels betegeld: heel efficiënt voor de schoonmaak. En nooit last van ongedierte. Op de grond ligt hennepstrooisel. De ren zelf is aan alle kanten van gaas voorzien, ook onder de grond tegen ratten en marters. De voorste helft is tegen hevige regen met doorzichtige golfplaat afgedekt. Dit jaar erg nodig.
Dagverlenger: lamp met schakelklok
Januari-Februari
In januari viel er al iets te zaaien maar nu in februari begint het echte werk met het hoogtepunt in april. Alle zaden die hier op 20 feb binnenkwamen gesorteerd. Aanwijzingen extra gelezen en in schema gezet.
Biomix veenvrijer grond is tikkeltje grof maar ik waag het erop om hierin te zaaien. Goed natmaken en mengen.
Ik ben begonnen met tomaten, koolrabi en wilde margrieten. In de koude bak volgt spinazie en op het bed tuinbonen en doperwten. Ik strooi het fijne zaaigoed dat binnen ontkiemt af met vermiculiet.
In februari kan je zien welke winterstekken aanslaan. Sommige doen er iets langer over. Als meer dan de helft het doet is dat mooi.
Nog wat voorwerk voor het plantseizoen. En verder natuurlijk genieten van de eerste bloemen buiten. Hopelijk wordt het wat minder nat komende tijd, want de zeer vroege aardappelen zijn al aan het voorkiemen. Ze moeten nu buiten, droog en in het licht wat afharden.
Maart-april
Vanaf maart kan je bij zacht weer gras inzaaien. Gras ontkiemt als de temperatuur overdag boven de 10 graden is. Gras is een lichtkiemer, dus nauwelijks afdekken.
Nieuw gras: grond goed losmaken (frezen), en egaliseren met de hark. Eventueel rollen en harken om oneffenheden goed te zien. Dan gedroogde koemest strooien, liefst kleine korreltjes. Alles weer open harken, kruislings graszaadmengsel strooien, licht inharken met de grashark. Rollen. Daarna paar maanden niet belopen en als het gras een cm of 8 is maaien naar 4. Bij droogte sproeien. Afdekken met natte lappen kan het kiemen helpen, zeker als je later zaait en het droog maar warmer weer is.
Zaaien op de schooltuin, kapucijners in groepjes bij de stokken.
Spinazie en prei zaaien.
Doperwtjes gaan er vroeg in. Ze worden niet veel hoger dan 1 meter. Hier zijn eenvoudigweg wat wapeningsmatten gebruikt als ondersteuning voor 2 rijen erwten.
Koude bakken worden traditioneel afgedekt met éénruiters van glas met een houten lijst. Maar zo kan het ook, stuk goedkoper in ieder geval. Gebruik dik, transparant en uv- bestendige folie.
Een wapeningsmat van 10×10 of 15×15 is ook prettig om snel een rijen of kwadranten patroon in de grond uit te zetten. het houten ding verderop gebruiken wij om niet in de grond te hoeven staan bij het zaaien of poten.
Heb je net bomen geplant of bessenstruiken: bescherm ze tegen reeën! Een beetje ongewassen schapenwol heeft een geur waar ze niet van houden. Je kan natuurlijk ook een gaashek zetten van 1m80 hoog maar fraai is dat niet.
Zo hoort de knoflook er in maart uit te zien. Nu wachten tot de herfst. Oogsten en een aantal teentjes weer uitplanten. Er zijn heel veel soorten knoflook. Kijk voor biologisch bijvoorbeeld bij Carel Bouma. Voor aardappels o.a. bij Quik. De vroegste Camillo, Triplo, kunnen er nu wel in. Het is zacht voor maart. Je kan ze voortrekken in warmte en licht en drie ogen laten zien, maar je kan ze ook zonder pardon zo de grond in stoppen, maakt voor de oogsttijd echt niet veel uit.
Olifantsknoflook. Nu al dikke stelen dus dat beloofd wat. Knoflook verjaagt reeën en slakken dus overal tussen planten als je er last van hebt.
Bieslook is natuurlijk ook een ui. Gemakkelijke plant. de pillen scheuren en op afstand uitplanten. je kan er niet genoeg van hebben.
De bekende Sturon en Redbaron uitjes kunnen ook in maart de grond in. Wel beschermen tegen vogels die ze er graag uittrekken. Of gewoon wat dieper planten. Vuistregel bij bloembollen is zo diep als de bol hoog is. Uien gaan meestal minder diep. Geen verse mest bij uien.
Aardappelen
De ruggen heb ik met een licht oud trekkerige laten zetten. Wij trekken ze glad, en poten handmatig.
Vroege aardappels kunnen half maart gepoot. Op ruggen of plat, voorgetrokken of niet, maakt niet heel veel uit. Ruggen kan je met de groei hoger optrekken of meteen hoog maken. Ze warmen sneller op en rooien lekker makkelijk. Maar ze drogen ook sneller uit. De rug van boven afplatten: tussen 15 en 25 cm breed. Aardappels ca 15 cm diep poten. Voortrekken maakt iets uit voor de oogsttijd. Maar bij grote hoeveelheden is dat niet te doen. Camillo en Triplo zijn goede biologische phytophteravrije vroege rassen. Zodra er coloradokevers verschijnen moeten die met de hand weggevangen worden.
April-mei
Misschien de drukste maanden. Planten groeien, maar onkruid ook. En er moet heel veel gezaaid worden, verspeend, uitgeplant en opgekweekt. In de kas zijn dat warme gewassen die daar later uitgeplant worden zoals tomaten augurken, komkommers, aubergine’s, paprika, peper, meloenen; maar ook zaai ik veel voor om een goede start te hebben voor allerhande bloemen en meerdere soorten courgettes. En dan nog de snel klaar groentes zoals mosterdblaadjes, rucola, tuinkers. Voor buiten trek ik alle bonen voor. Mijn kas is enigszins verwarmd, de thermostaat staat op minimaal 12 graden. Als het zonnetje even schijnt loopt de temperatuur al snel op richting 25 graden. Momenteel (2024) is het kouder en natter dan gemiddeld, maar dat zal snel veranderen. Eind april staat er veel sla in de onverwarmde kas en bloemen zoals gipskruid, margrieten, goudsbloemen en afrikaantjes.
Van succesvolle tomaten van vorig jaar heb ik het zadenprutje op keukenpapier in laten drogen. Nu gooi ik het papiertje in water en veeg de zaden eraf.
Net verspeende tomatenplantjes
Mei
In deze maand groeit alles hard, onkruid ook. De zon schijnt ook feller, dus dat betekent mulchen waar nodig tegen uitdrogen. Slakken kunnen ook tekeer gaan. Ik strooi alleen waar echt noodzakelijk eco-style escargo korrels. Die kunnen verder weinig kwaad. Voor het overige ‘pluk’ ik slakken ’s avonds om 10 uur met een zaklampje. Je kan ze invriezen, doormidden knippen of in de sloot gooien. Elke methode is vervelend, maar hoe sneller hoe beter.
Asperges
Je kunt asperges zaaien, maar hier heb ik meteen aspergeklauwen besteld. Die zijn 2-jarig. Niet heel duur. Ze lopen al uit dus ze moeten snel de grond in en licht vochtig blijven. Het proces begint met een geul van 40 cm breed en 20 cm diep in Noord-Zuid richting.
Daarna de bodem goed losmaken en mengen met kalk en compost. Dan maak je elke meter vier hoopjes in de geul van ongeveer 5 cm hoog.
De klauwen met wortels goed uitgespreid op elk hoopje leggen met uitlopers in de lengte richting.
Nu vullen met grond. De overgebleven grond ligt ernaast om met de groei geleidelijk de geul verder op te vullen. In dit jaar kan nog niet geoogst worden. De bedden moeten gemulchd worden, vrij van onkruid zijn en af en toe een beetje compost en kali erbij doet ze goed. In de herfst het loof op 10 cm inkorten. De rijen goed markeren. Tussen de rijen minstens een meter vrij houden voor verdere uitgroei. Bij droogte water geven.
Het volgende jaar, eind maart, een rug maken van 50 cm breed, verlopend naar 35 cm breed aan de vlakke top. Na de eerste kleine oogst de rug weghalen. Als je groene of paarse asperges wil geen rug maken.
In het vierde jaar kan je volop oogsten, maar nooit na Sint Jan op 24 juni. Hierna compost geven. Ph in de gaten houden en evt. magnesiumhoudende kalk geven. (landbouwkalk)
Na twaalf jaar nieuwe klauwen planten, maar niet op een plaats waar al asperges stonden.